Oktober

Opvallend gekleurde bomen zijn er nu overal. Veel bladverliezende bomen verkleuren prachtig voor ze hun blad laten vallen. Enkele absolute herfstkleurtoppers behoren tot de esdoorns (Acer), een bomengeslacht met meer dan 150 soorten en vooral rijk vertegenwoordigd in Noord-Amerika en Japan. In de herfst is het oosten van Noord-Amerika één rood-gouden kleurenzee dankzij de esdoorns en een Japanse herfsttuin is zonder de betoverende esdoornkleuren ondenkbaar. Een rood herfstblad van de suikeresdoorn (Acer saccharum) is hét motief op de Canadese vlag. Nog feller rood is de herfstkleur van de echte rode esdoorn (A. rubrum), ook uit Canada. De hoge (30 m) Europese Noorse esdoorn (A. platanoides) verkleurt in de herfst naar allerlei gele, rode en groene tinten tot uiteindelijk het goudgeel overheerst. Maar het allermooist, zeker voor wat kleinere tuinen, zijn de Japanse esdoorns.

De weelde van Japanse esdoorns
Hun zeer fraai gevormde bladeren, hun zomer- en herfstkleuren en fantastische, vaak grillig gevormde takken, maakt het hebben van deze kleine bomen tot een genot. En als u weet dat in Japan speciaal hun fijn generfde hout voor bijzondere muziekinstrumenten wordt gebruikt, komt er nog een dimensie bij: de suggestie van prachtige muziek. De echte, natuurlijke soorten worden nauwelijks gekweekt. Het zijn vooral honderden kweekvormen (cultivars) van drie soorten (Acer japonicum, A. palmatum en A. shirasawanum) die worden aangeboden. De A. japonicum-cultivars hebben zeer fijn blad (met zeven tot twaalf lobben), een korte stam met grijze schors en de meest kronkelende takken. De felle rood met gouden herfstbladeren van bijv. ‘Vitifolium’ zijn geweldig mooi. Bij ‘Aconitifolium’ zijn ze nog dieper ingesneden en warm robijnrood. A. palmatum-cultivars worden soms wat hoger (tot 15 m), de takken groeien wat rechter omhoog, de schorsen zijn meer grijsbruin en de bladeren zijn vijf- tot zeventallig en diep gelobd en ze zijn niet behaard, zoals bij A. japonicum. Veel cultivars ontwikkelen bronskleurige tot paarsrode herfstkleuren. Kleuren die bij veel kweekvormen uit de Acer Dissectum Atropurpureum-groep het hele jaar door al te genieten vallen. Doordat het klimaat in West-Europa (uiteraard) anders is dan in Midden-Japan, zijn de herfstkleuren van de Japanse esdoorns bij ons niet ieder jaar even krachtig. Dat heeft vooral met zon en warmte te maken. Wat dat betreft is de cultivar ‘Osakazuki’ van de derde Japanse soort (A. shirasawanum, die sterk op A. palmatum lijkt) een van de meest betrouwbare. Dit prachtige boompje heeft blad met zeven smalle, spitse lobben dat in het voorjaar zachtgroen uitloopt met wat brons of zachtrood langs de randen. Daarna wordt het volgroen (waartegen de felrode gevleugelde vruchten dan magnifiek afsteken) en in de herfst schitterend scharlakenrood. Bij ‘Aureum’ is de herfstkleur warm goud. Het is ondoenlijk om hier al de verschillende, prachtige cultivars te beschrijven die er zijn. Behalve de al even genoemde, soms zeer kleurrijke vruchten, is nog een aspect de moeite waard: de soms schitterende schorsen die ook ’s winters het tuinbeeld mee bepalen.

Opvallende schorsen
Acer palmatum ‘Sangokaku’ wordt koraalschors-esdoorn genoemd vanwege de magnifieke koraalrode schors van de jonge twijgen. Een esdoornsoort uit het oosten van Canada (A. pensylvanicum (tot 12 m hoog) heeft omhoog groeiende takken en een grijsgroene schors met helderwitte strepen. A. capillipes uit Japan heeft een iets anders getekende groen-met-witte schors. A. davidii uit China heeft een olijfgroene schors met brede witte strepen. De ondersoort grosseri heeft een olijfgroene schors met zilveren en groene strepen. Uit West-China komt A. griseum met een glanzende, koperkleurige, afschilferende schors. Deze prachtige sieresdoorn vertoont ook magnifieke rode herfsttinten en zo zijn we weer terug bij waar we mee begonnen. Sieresdoorns zijn fantastische bomen en de keuze is groot.

Weetje
De bekende plantkundige Linnaeus (Carl von Linné, 1707-1778) handhaafde de Latijnse naam voor esdoorn. Acer betekent bitter, maar ook scherp en dat zou verwijzen naar het gegeven dat lang geleden esdoornhout werd gebruikt voor de vervaardiging van speren.

TIP
Natuurlijk zijn er veel meer bomen en heesters die prachtig herfstblad hebben: krentenboompjes (Amelanchier) bijvoorbeeld (oranjerood) of de kardinaalshoed Euonymus alatus (rood).

Tuintips voor oktober
Afgevallen blad vormt een goede bodembedekking (mulch) tussen de struiken. U kunt het ook composteren. Zorg dat er geen blad in de vijver waait (net erover). Hark het van het gazon en haal het ook weg bij groenblijvende vaste planten. Voor bladverliezende bomen, heesters en klimplanten begint nu de planttijd. Nog steeds gras maaien. Boombanden controleren. Winterdek over gevoelige vaste en andere planten aanbrengen. De laatste kuipplanten nu ook binnen zetten. Dakgoten schoonmaken (inwaaiend blad!).